مطالعه وضعیت ثبات و اغتشاش در اکوسیستم دریای خزر (سواحل ایران) بر اساس الگوی ساختاری فیتوپلانکتون

در دو دهه­ی اخیر میزان فاکتورهای مختلف استرس زا از قبیل آلودگی­های بیولوژیکی و شیمیایی بر دریای خزر افزوده شده و بر اجزای زیستی و غیر زیستی آن اثر گذاشته­است. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات الگوی ساختار فیتوپلانکتون در حوزه ایرانی این دریا، طی زمان قبل از اغتشاش (1375) و پس از اغتشاش (1387، 1388، 1389) بوده­است. نمونه برداری در طی چهار فصل (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) و هشت نیم خط (آستارا، بندرانزلی، سفیدرود، تنکابن، نوشهر، بابلسر، امیرآباد و بندرترکمن) صورت پذیرفت. تعداد 1920 نمونه از لایه های مختلف اعماق 5، 10، 20، 50 و 100 متر برداشت گردید. نتایج نشان داد که تعداد کل گونه های شناسایی شده در هشت شاخه فیتوپلانکتون 299 بوده که در هر یک از شاخه­های باسیلاروفیتا، پیروفیتا، سیانوفیتا، کلروفیتا، یوگلنافیتا، زانتوفیتا، کریزوفیتا و هاپتوفیتا به ترتیب 127، 37، 47، 63، 19، 3، 1 و 1 گونه ثبت گردید. تعداد گونه­های سال­های پس از اغتشاش بیش از دو برابر سال قبل از اغتشاش بوده و همچنین تراکم فیتوپلانکتون سال­های پس از اغتشاش 15-3 برابر سال قبل از اغتشاش گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، جابجایی و بی نظمی بین سالی در شاخه­های غالب در هر فصل رخ داد. در مواردی نیز که جابجایی در شاخه­های غالب صورت نگرفت، جابجایی گونه های غالب در هر فصل صورت گرفت. نتیجه اینکه تاکنون، به دلایل افزایش شدید تراکم فیتوپلانکتون، وجود تغییرات عمده در جایگزینی گونه های غالب، افزایش گونه­های مضر و سمی، ناپدید شدن برخی گونه­های ساکن یا بومی و بروز شکوفایی­های مختلف جلبکی در سال­های مورد مطالعه نسبت به سال 1375 (سال ثبات و عدم اغتشاش اکوسیستم)، روند رو به بهبود در کیفیت اکوسیستم چندان قابل مشاهده نبوده­است.